Zatory płatnicze - czego można spodziewać się ze strony Prezesa UOKiK

Wstęp

Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych obowiązuje już niemal od roku, jednak wydaje się, że nadal nie wszyscy przedsiębiorcy świadomi są wprowadzonych przez ustawodawcę rozwiązań, istotnie zwiększających liczbę i zakres obowiązków, których są adresatem. przedsiębiorcy. Odpowiadające wprowadzonym obowiązkom sankcje wzbudzają (a w każdym razie powinny wzbudzać) obawy co do prawidłowego realizowania założeń ustawodawcy w tym obszarze.  

Elementem regulacji wspomnianej ustawy budzącym najwięcej emocji, jest wprowadzenie nowego rodzaju postępowania prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ukierunkowanego na badanie dyscypliny płatniczej przedsiębiorców. W przypadku stwierdzenia w ramach postępowania nadmiernego opóźniania się z płatnościami w transakcjach handlowych, Prezes UOKiK uprawniony jest do nałożenia na przedsiębiorcę kary, której wysokość w niektórych przypadkach może zagrozić stabilności ekonomicznej prowadzonego biznesu.

Obecne działania Prezesa UOKiK

O tym, że przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych weszły już do powszechnego stosowania świadczy dosadnie fakt, że od czerwca bieżącego roku Prezes UOKiK wszczął łącznie 72 postępowania przeciwko przedsiębiorcom, u których mogą występować największe zatory płatnicze.

Zgodnie z komunikatem Prezesa UOKiK, przedsiębiorcy zostali wytypowani po analizie informacji dotyczących prawdopodobieństwa wystąpienia opóźnień w pierwszym kwartale 2020 roku uzyskanych z Krajowej Administracji Skarbowej, co skutkowało zidentyfikowaniem obszarów, gdzie ryzyko powstawania opóźnień jest największe. Co nader istotne, częściowo działania Prezesa UOKiK, jak wynika z kolejnego komunikatu, zainicjowane zostały zgłoszeniami przesyłanymi przez samych przedsiębiorców (w szczególności wierzycieli kontrolowanych podmiotów).

Jak przebiega postępowanie i czego może oczekiwać Prezes UOKiK

Postępowanie Prezesa UOKiK może zostać wszczęte z urzędu, wówczas przesłanką może być przeprowadzona przez Prezesa UOKiK analiza prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Wiedzę w tym zakresie, co potwierdziła już praktyka, Prezes UOKiK uzyskuje od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który przekazuje Prezesowi UOKiK informację o ustaleniu prawdopodobieństwa wystąpienia opóźnień w spełnianiu świadczeń przez określonego przedsiębiorcę. Dodatkowo, w odniesieniu do podmiotów zobowiązanych do składania rocznych sprawozdań o dyscyplinie płatniczej, Prezes UOKiK będzie mógł uzyskać wiedzę o opóźnieniach także od Ministra właściwego do spraw gospodarki, który w przypadku powzięcia podejrzenia, że złożone mu sprawozdanie zawiera nierzetelne lub nieprawdziwe informacje, przekazuje informację o takim podejrzeniu. Organ może również wszcząć postępowanie na podstawie informacji uzyskanych przy okazji prowadzenia innego postępowania, a także na skutek zawiadomienia złożonego przez jakikolwiek podmiot (w tym niebędący stroną transakcji handlowej). Co istotne dane zawiadamiającego nie podlegają ujawnieniu na żadnym etapie postępowania ani po jego zakończeniu.

Na podstawie uzyskanych informacji Prezes UOKiK, przed wszczęciem właściwego postępowania przeprowadza analizę prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. W przypadku potwierdzenia podejrzeń Prezes UOKiK wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania i zawiadamia o tym stronę postępowania.

Prezes UOKiK w toku postępowania może pozyskiwać dowody z wykorzystaniem szeregu różnych metod.  Dowodem mogą być  w szczególności dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, które mogą być pozyskiwane między innymi:

• z treści złożonego zawiadomienia,
• z publicznie dostępnych rejestrów,
• z informacji przekazanych przez właściwe organy, w tym Ministerstwo Rozwoju oraz Krajową Administrację Skarbową,
• z odpowiedzi udzielonych Prezesowi UOKiK na jego żądanie,
• z informacji uzyskanych podczas przeprowadzonych przez Prezesa UOKiK w toku postępowania u przedsiębiorcy kontroli lub kontroli przeprowadzonych przez Inspekcję Handlową,
• z informacji uzyskanych przy okazji prowadzenia innego postępowania przez Prezesa UOKiK.

Wspomniane kontrole Prezesa UOKiK u przedsiębiorcy mogą być przeprowadzone w toku postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej przez upoważnionego pracownika UOKiK lub Inspekcji Handlowej. Warto podkreślić, że kontrola w ramach postępowań dotyczących dyscypliny płatniczej jest regulacją szczególną, która może się odbywać równocześnie z inną kontrolą względem przedsiębiorcy, mimo generalnego zakazu w tym zakresie przewidzianego w ustawie Prawo przedsiębiorców.

W celu ustalenia przesłanek niezbędnych do wymierzenia kary Prezes UOKiK ma prawo żądania:

• przekazania informacji i dokumentów, również od podmiotów trzecich niebędących stronami transakcji handlowej.
• od przedsiębiorców prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych przekazania całości lub części tych ksiąg oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych.

Należy pamiętać, że nieudzielenie informacji żądanych przez Prezesa UOKiK bądź udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, a także uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenie kontroli, może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (maksymalnie równowartość 50.000.000 euro).

Postępowanie Prezesa UOKiK powinno zostać zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. W wyniku postepowania Prezes UOKiK:

• wyda decyzję stwierdzającą nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych i nałoży na przedsiębiorcę karę pieniężną, albo
• wyda decyzję stwierdzającą nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych i jednocześnie odstąpi od wymierzenia kary – przy czym odstąpienie może nastąpić wyłącznie w szczególnych przypadkach określonych w przepisach, albo
• umorzy postępowanie w przypadku niestwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

W odniesieniu do decyzji Prezesa UOKiK może zostać złożony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Od decyzji wydanej na skutek złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, a także od decyzji pierwotnej, gdy nie skorzystano z prawa do złożenia takiego wniosku, przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od doręczenia decyzji.

Kara wymierzana jest w wysokości uzależnionej od wartości świadczeń pieniężnych, względem których nastąpiły opóźnienia w badanym przez Prezesa UOKiK okresie. Zasadniczo stanowi ona równowartość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w określonych sytuacjach (w szczególności w przypadku podmiotów już ukaranych uprzednio), wartość kary może ulec istotnemu zwiększeniu. Ustawa nie przewiduje limitów wartości kary – w skrajnych przypadkach może ona wynieść nawet kilka, kilkanaście milionów złotych.

Za co grozi kara

Gdy Prezes UOKiK stwierdzi, że doszło do nadmiernego opóźnienia w spełnianiu świadczeń w transakcji handlowej nakłada na przedsiębiorcę, który dopuścił się takiego opóźnienia karę. Nadmiernym opóźnianiem natomiast, w rozumieniu Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom jest sytuacja, w której w okresie 3 kolejnych miesięcy suma świadczeń pieniężnych niespełnionych lub spełnionych przez przedsiębiorcę po terminie wynosi co najmniej 2.000.000 zł. Przy czym w latach 2020 i 2021 obowiązuje podwyższony próg 5.000.000 zł.

Jak się przygotować do postępowania

Z punktu widzenia przedsiębiorców, których opóźnienia w płatnościach związane są z okolicznościami zewnętrznymi, kluczowe znaczenie może mieć odpowiednie przygotowanie się do ewentualnego postępowania. Warto w szczególności  zabezpieczyć dowody, które pozwolą wykazać okoliczności, które zaważyły o powstaniu opóźnienia i uzasadnić brak winy przedsiębiorcy lub brak możliwości przeciwdziałania powstaniu takiego opóźnienia.

Ponadto, w toku postępowania Prezes UOKiK wzywa przedsiębiorców do przedstawienia w krótkim czasie informacji o wszystkich występujących w danym okresie transakcjach handlowych, oczekując zaprezentowania szeregu danych dotyczących takich transakcji. Niejednokrotnie przedstawienie oczekiwanego przez organ materiału może – w przypadku braku bieżącego gromadzenia i archiwizowania danych – być niezwykle utrudnione, co znowu może generować ryzyko nałożenia dodatkowej kary za nieprzekazanie wymaganych informacji lub uczynienie tego w sposób nierzetelny.

Niewątpliwie, by uniknąć ryzyka nałożenia kary kluczowym jest bieżące monitorowanie własnej dyscypliny płatniczej, a także stałego zabezpieczania i archiwizowania dokumentów księgowych i innych niezbędnych informacji związanych z dokonywanymi transakcjami handlowymi.

********

Autorzy: radca prawny Bartosz Piątek, adwokat Adrian Korszeń