Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Nowy obowiązek dla spółek prawa handlowego

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Nowy obowiązek dla spółek prawa handlowego.

Dnia 13 października 2019 roku, w oparciu o przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, uruchomiony został Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).

CRBR służyć ma gromadzeniu informacji o osobach fizycznych, sprawujących bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką, zwanych beneficjentami rzeczywistymi. Obowiązek zgłoszenia do CRBR dotyczy spółek jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych (z wyjątkiem spółek publicznych).

Przepisy są jednakowe dla wszystkich podmiotów, bez rozróżnienia na wielkość, pochodzenie kapitału, czy ilość wspólników bądź akcjonariuszy. Wpisowi będzie zatem podlegała zarówno spółka z bardzo rozbudowaną strukturą właścicielską jak i spółka, w której wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne.

Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Finansów, jednym z głównych celów wdrożenia nowych przepisów jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma kluczowe znaczenie dla zwalczania tych zjawisk, ponieważ uniemożliwia przestępcom ukrycie swojej tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru, umożliwiający każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych, zapewnia również większą kontrolę informacji przez społeczeństwo obywatelskie oraz przyczynia się do zwiększenia zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.

Co podlega zgłoszeniu

Zgłoszeniu do CRBR, poza danymi spółki i osób ją reprezentujących, podlegają dane beneficjenta rzeczywistego – imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, PESEL albo data urodzenia (w przypadku osób, które nie posiadają PESEL), informacja o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach, które przysługują beneficjentowi rzeczywistemu.

Obowiązek zgłoszenia beneficjenta do rejestru spoczywa na osobach uprawnionych do ich reprezentacji. Spółki istniejące w dniu 13 października 2019 roku mają czas na zgłoszenie do dnia 13 kwietnia 2020 roku. Spółki zakładane po 13 października 2019 – już tylko 7 dni od daty rejestracji spółki. Również w ciągu 7 dni od powstania zmian w zakresie zgłoszonych informacji konieczne jest dokonanie aktualizacji wpisu w CRBR.

Kim jest beneficjent rzeczywisty

Przepisy ustawy określają, że beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna, w tym:

1. osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem spółki, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej;
2. osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu;
3. osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu;
4. osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad spółką przez posiadanie w stosunku do niej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351);
5. osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w organach spółki w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w powyższych punktach oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Obowiązek ustalenia beneficjenta rzeczywistego i aktualizacji danych o beneficjencie rzeczywistym spoczywa na osobach uprawnionych do reprezentacji spółki.

Ustalenie beneficjenta rzeczywistego w spółkach, w których występuje udziałowiec lub akcjonariusz zagraniczny z rozproszoną strukturą właścicielską może okazać się skomplikowanym i czasochłonnym zadaniem. Należy bowiem ustalić szereg okoliczności o istotnym znaczeniu, jak choćby umiejscowienie spółki w grupie, posiadane uprawnienia w zakresie kontroli jak i wzajemne zależności dotyczące praw udziałowych. Pamiętać należy, że nie zawsze ilość udziałów lub akcji przekłada się bezpośrednio na ilość głosów w organie stanowiącym spółki. Zdarza się bowiem, że udziały lub akcje są uprzywilejowane w zakresie prawa głosu. Praktyczną trudność sprawiać może również komunikacja w ramach grupy i ‘zbieranie’ informacji o beneficjencie przez polski podmiot, od spółek zarejestrowanych za granicą. Nie można wykluczyć, że w określonych sytuacjach, jednoznaczne ustalenie kto jest osobą fizyczną „kontrolującą” czy wywierającą „decydujący wpływ” na dany podmiot, nie będzie możliwe.

Dokonywanie aktualizacji informacji o beneficjencie rzeczywistym zgodnie z przepisami ustawy może również stanowić wyzwanie dla osób zobowiązanych. Obrót udziałów lub akcji spółki, znajdującej się w strukturze właścicielskiej „powyżej” spółki podlegającej wpisowi do CRBR może się bowiem odbywać bez wiedzy członków zarządu spółki zobowiązanej do wpisu. Raz ustalony beneficjent rzeczywisty może przestać nim być, może też pojawić się nowy. Tymczasem członkowie zarządu spółki podlegającej wpisowi mają obowiązek zaktualizować wpis w ciągu 7 dni od zmiany beneficjenta rzeczywistego, niezależnie od daty w której dowiedzieli się o tej zmianie.

Sankcje

Dopełnienie powyższych obowiązków ma o tyle istotne znaczenie, że przepisy przewidują bardzo surowe sankcje za niewywiązanie się przez spółkę i osoby zobowiązane z obowiązków nałożonych ustawą.

Niezgłoszenie beneficjenta do rejestru zagrożone jest karą pieniężną do 1 000 000 zł. Przepisy nie regulują w żaden sposób dyrektyw, którymi należy się kierować przy wymiarze kary (inaczej, niż w przypadku sankcji za inne naruszenia ustawy). Tymczasem takie okoliczności, jak waga naruszenia, czas jego trwania, skala osiągniętych korzyści wydają się istotne przy określeniu jej wymiaru.

Oświadczenie o beneficjencie rzeczywistym składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, za co grozi kara pozbawienia wolności do lat 8. Co więcej, osoba dokonująca zgłoszenia bądź aktualizacji informacji, co do zasady ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do CRBR nieprawdziwych danych, a także niezgłoszeniem w ustawowym terminie danych bądź ich zmiany.

W tych okolicznościach może się okazać, że najważniejszym zadaniem dla zarządu w najbliższych miesiącach będzie prawidłowe ustalenie beneficjenta rzeczywistego. Mając na uwadze niejednokrotnie skomplikowaną strukturę właścicielską jak i wysokość grożącej kary, warto poświęcić temu zagadnieniu więcej czasu.

********

Autorzy: r.pr. Mateusz Ordyk, adw. Tytus Niewczyk, adw. Filip Kilanowski