Czym jest mobbing i jak z nim walczyć?

Czym jest mobbing i jak z nim walczyć?

Od kilku lat coraz częściej mówi się o zjawisku, jakim jest mobbing. Problem ten dotyczy zarówno sfery publicznej jak i firm prywatnych. Pojawienie się mobbingu oznacza najczęściej dotkliwe konsekwencje finansowe dla firmy, jak i może popsuć wizerunek pracodawcy na lata. Warto zatem wyjaśnić czym mobbing właściwie jest i jakie zagrożenia to zjawisko powoduje w stosunku do pracodawcy.

Czym jest mobbing?

Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Mobbing może przyjmować różnoraką postać i może polegać na m. in. ciągłym stosowaniu wobec pracownika gróźb, krzyku, wyzwisk, wymyślania go, plotkowaniu o nim. Może też przybrać postać utrudniania pracy, jak odbieranie pracownikowi prac i zadań zleconych wcześniej do wykonania, zlecanie pracownikowi zadań poniżej lub powyżej jego umiejętności i kwalifikacji, przydzielenie zbyt dużej ilości obowiązków w porównaniu z innymi pracownikami. Mobbing może też polegać na izolowaniu pracownika od informacji służbowych a także stosowania wobec niego nieuzasadnionych nakazów lub zakazów (post. SN z dnia 19 marca 2014 r., sygn. akt I PK 283/13; wyr. SA we Wrocławiu z dnia 27 września 2012 r., sygn. akt III APa 27/12; J. Kowal, G. Pilarek, Mobbing jako problem etyki w zarządzaniu, Annales. Etyka w życiu gospodarczym 2011, vol. 14, nr 1). Skutkiem mobbingu może być rozstrój zdrowia, często wskazywane są dolegliwości psychiczne, psychiatryczne, ale również somatyczne.

Obowiązki pracodawcy

Przeciwdziałanie mobbingowi jest obowiązkiem pracodawcy o czym nie każdy pracodawca pamięta, niejednokrotnie bagatelizując symptomy jego występowania. Pracownik, który wskutek mobbingu doznał rozstroju zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Kwoty zadośćuczynienia zasądzane przez sądy są różne, w zależności od specyfiki danej sprawy, ale da się od kilku lat zauważyć tendencję do ich wzrostu. Kwoty rzędu kilkunastu tysięcy złotych nie zaskakują. Należy pamiętać, że obok zadośćuczynienia pracownik może domagać się odszkodowania, na wysokość którego składają się m.in. koszty leczenia, a nawet koszty przekwalifikowania do innego zawodu.

Katalog kosztów pracodawcy związanych z zaistnieniem mobbingu jest szerszy. W szczególności można zaliczyć do nich koszt nieobecności pracownika mobbowanego, spadek produktywności i motywacji w zespole. Pracodawca powinien także wziąć pod uwagę pogorszenie wizerunku przedsiębiorstwa, potencjalne trudności w rekrutowaniu nowych pracowników w przyszłości, w szczególności, gdy rekrutacja prowadzona jest na rynku lokalnym.

Dopuszczenie do zaistnienia mobbingu w firmie może wywoływać odpowiedzialność karną kadry zarządzającej. Zgodnie z art. 218 §1a Kodeksu karnego osoba, która wykonując czynności z zakresu prawa pracy, uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy podlega karze pozbawienia wolności do dwóch lat. W przypadku spółek kapitałowych osobą taką może być w szczególności członek zarządu. Niezależnie od tego, w szczególnych wypadkach mobbing może powodować odpowiedzialność z art. 296 §1 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem osoba obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych jej uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na niej obowiązku, wyrządza znaczną szkodę majątkową, tj. o wartości ponad 200 000 zł, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Można bowiem sobie wyobrazić sytuację, w której kilku pracowników pozwie pracodawcę jednocześnie i łączna wartość ich zadośćuczynienia, a tym samym szkoda wyrządzona pracodawcy, wyniesie ponad 200 000 zł.

Jak walczyć z mobbingiem?

Polityka antymobbingowa, powinna być dostosowana do profilu firmy i zapewniać możliwie kompleksową ochronę osób zatrudnionych. Można wdrożyć środki organizacyjne, służące jednoznacznemu określeniu kompetencji pracowników, stworzyć klarowny system powiadamiania o przypadkach mobbingu oraz podejmowania decyzji i przepływu informacji, wprowadzić przejrzysty układ zależności służbowej. Można używać środków perswazyjnych, jak zapewnienie odpowiednich szkoleń pracowników, informujących o niebezpieczeństwie i konsekwencjach mobbingu. Można, a nawet należy, wprowadzić procedury, które umożliwią wykrycie i zakończenie tego zjawiska. Pracownicy powinni mieć do dyspozycji specjalny kanał komunikacji (np. adres mailowy, ankiety) dla ofiar mobbingu.  W razie stwierdzenia mobbingu należy rozważyć powołanie komisji antymobbingowej.

Pracodawca może wobec sprawcy mobbingu wyciągnąć konsekwencję służbowe. Może korzystać z wszystkich środków, które daje mu Kodeks pracy od rozmowy dyscyplinującej przez udzielenie nagany, karę pieniężną, po rozwiązanie umowy o pracę. Sprawca ponosi również odpowiedzialność materialną wobec pracodawcy za wyrządzoną mobbingiem szkodę.

********

Autorzy: adw. Tytus Niewczyk, adw. Filip Kilanowski